Rugamba Sipiriyani yavutse mu 1935, avukira mu cyahoze ari Komine Karama, ubu ni mu Karere ka Nyamagabe, mu Ntara y’Amajyepfo. Amashuri abanza yayize muri Paruwasi ya Cyanika, akomereza mu mashuri yisumbuye muri Seminari Nto ya Kabgayi, nyuma akomereza muri Seminari Nkuru ya Nyakibanda.
Yakomeje amasomo ye muri Kaminuza ya Bujumbura aho yarangije icyiciro cya mbere cy’amashuri makuru, nyuma ajya gukomereza mu Bubiligi muri Kaminuza ya Louvain (Luve), aho yaboneye impamyabumenyi y’ikirenga mu by’amateka.
Mu mwaka wa 1965, yashakanye na Mukansanga Daphrose, umwarimukazi mu mashuri abanza, bombi baturuka mu gace kamwe ka Cyanika. Babanye neza, babyarana abana icumi.
Rugamba ni we washinze itorero Amasimbi n’Amakombe, ryamamaye cyane mu ndirimbo zisingiza Imana no mu zifite ubutumwa bwigisha ku buzima bwa buri munsi. Yari umuhanzi w’umwuga, umwanditsi w’indirimbo zifite ubuhanga n’ubusizi buhanitse. Yanditse indirimbo zirenga 400, zirimo izamenyekanye cyane nka: Ntumpeho, Inda nini, Jya umenya gusaza utanduranyije cyane, Agaca, n’izindi nyinshi.
Yakoze muri Leta, ariko aza gukurwa mu kazi, bitewe n’uko atihanganiraga akarengane, akakamagana abinyujije mu buhanzi bwe. Ubutumwa bukubiye mu bihangano bye ntibufatwa nk’ubuhanzi busanzwe gusa, ahubwo bufatwa nk’impanuro zigenewe buri wese, yaba umuto cyangwa umukuru, ubu n’ejo hazaza.
Rugamba yapfuye mu buryo bubabaje muri Mata 1994, azize Jenoside yakorewe Abatutsi. We n’umugore we Mukansanga Daphrose bishwe hamwe n’abana babo batandatu. Hasigaye abana bane.
Yibukwa nk’umwe mu bantu b’indashyikirwa bateje imbere ubuvanganzo nyarwanda, ndetse na Kiliziya Gatolika n’abandi bakirisitu bagikoresha ibihangano bye mu masengesho no mu bikorwa bitandukanye by’iyobokamana. Abamuzi bahuriza ku kuba yari umuntu w’umunyabuntu, wicisha bugufi, unyuzwe kandi wita ku batishoboye.
