igika logo
  • AHABANZA
  • AMAKURU
  • IKORANABUHANGA
  • IMIKINO
  • IMYIDAGADURO
  • MU MAHANGA
  • POLITIKE
  • UBUKUNGU
  • UBUZIMA
  • AKAZI
  • UTUNTU N’ UTUNDI
  • AMATANGAZO
  • UBUREZI
Reading: Sobanukirwa bimwe mu bitera uburwayi bwo mu mutwe harimo n’urukundo
Share
IGIKANEWSIGIKANEWS
Font ResizerAa
Search
  • AHABANZA
  • AMAKURU
  • IKORANABUHANGA
  • IMIKINO
  • IMYIDAGADURO
  • MU MAHANGA
  • POLITIKE
  • UBUKUNGU
  • UBUZIMA
  • AKAZI
  • UTUNTU N’ UTUNDI
  • AMATANGAZO
  • UBUREZI
Have an existing account? Sign In
Follow US
© 2022 Foxiz News Network. Ruby Design Company. All Rights Reserved.
IGIKANEWS > Blog > UBUZIMA > Sobanukirwa bimwe mu bitera uburwayi bwo mu mutwe harimo n’urukundo
UBUZIMA

Sobanukirwa bimwe mu bitera uburwayi bwo mu mutwe harimo n’urukundo

TWIZEYIMANA DAVID
Last updated: April 24, 2025 10:48 pm
TWIZEYIMANA DAVID
Share
Mental Health Awareness Month vector illustration with green ribbon and flowers. Human abstract profile with green ribbon, Mental health awareness
SHARE

Mu buzima bwa muntu, hari byinshi ahura nabyo bishobora kumunezeza, ariko kandi ntibibura ko ahura n’ibimubabaza cyangwa bimugora, rimwe na rimwe bikamunanira kubyakira neza. Ibyo bibazo bishobora gutera ihungabana ndetse bikaviramo umuntu uburwayi bwo mu mutwe, bitewe n’impamvu zitandukanye zishingiye ku buzima bwe, amateka y’ibyamubayeho, cyangwa ibimukikije.

Impamvu Zitandukanye Zishobora Gutera Uburwayi bwo mu Mutwe

1. Intambara n’Ibihe Bikomeye by’Igihugu

Nk’uko bisobanurwa na Muhoracyeye Olivette, inzobere mu buvuzi bw’indwara zo mu mutwe, intambara cyangwa ibihe bikomeye by’indurumbya nk’ibihe bya Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994, byasize ingaruka zikomeye ku buzima bw’abantu, cyane cyane ihungabana.

Yagize ati: “Hari abahuye n’akaga ko gufatwa ku ngufu, gukomereka ku mubiri, cyangwa kubura ababo. Bamwe mu babayeho icyo gihe bagize amahirwe yo kubyakira no kubicungana, ariko hari n’abandi bikomeje kubagiraho ingaruka kugeza n’ubu. Iyo bageze mu bihe byo kwibuka Jenoside, usanga bongera kubisubiramo mu bitekerezo, bikabatera ihungabana rikomeye.”

2. Amakimbirane yo mu Muryango

Muhoracyeye yagaragaje ko amakimbirane yo mu rugo, cyane cyane hagati y’abashakanye, ashobora kuba intandaro y’indwara zo mu mutwe.

“Iyo mu rugo habayeho guhohoterana haba mu magambo cyangwa mu bikorwa, umuntu ashobora gutakaza icyizere cyo kubaho. Gukomeretswa mu marangamutima bituma umuntu yisanga mu gahinda gakabije, rimwe na rimwe akarwara, cyangwa akagira ibitekerezo byo kwiyambura ubuzima.”

Yongeyeho ko rimwe na rimwe abana baba mu miryango irimo ihohoterwa cyangwa ubwicanyi, bashobora guhura n’ihungabana rikomeye. Abo bana baba bafite ubwoba buhoraho, bakabura umutekano w’imbere mu mutima.

3. Uburwayi Bukomeye budakira

Uburwayi nk’ubwa kanseri, diyabete, indwara z’uruhu zidakira n’izindi, bushobora gutuma umuntu abaho mu gahinda gakomeye igihe atabashije kubwakira.

“Hari igihe umuntu abaho asa n’utarumva impamvu yo gukomeza kubaho, bikamubera umutwaro. Ibi bituma atangira kugira ibimenyetso by’agahinda gakabije, kutishimira ubuzima, no kwitakariza icyizere.”

4. Ibibazo byo mu Rukundo n’Imibanire

Iyo abantu bari mu rukundo bakabana n’ibyizere byinshi, barangiza bagatandukana nabi, bishobora gutuma umwe mu bo babanaga ajya mu bihe bikomeye byo kwiheba, abandi bagahungira mu biyobyabwenge, bigatuma bagira ibibazo bikomeye by’ubuzima bwo mu mutwe.

5. Ibiyobyabwenge

Muhoracyeye asobanura ko ibiyobyabwenge atari intandaro y’uburwayi gusa, ahubwo rimwe na rimwe binagaragaza ko uwabinyoye ashobora kuba asanzwe afite ikibazo cyo mu mutwe ashaka guhisha.

“Ibiyobyabwenge byangiza imitekerereze, bikabuza umuntu ubushobozi bwo kwifatira imyanzuro, akatakaza ubushobozi bwo gukora, agatera amakimbirane, ndetse rimwe na rimwe akaba yajya mu bikorwa by’ubugizi bwa nabi.”

Ibimenyetso bigaragaza Uburwayi bwo mu Mutwe

Hari ibimenyetso bitandukanye bishobora kugaragaza ko umuntu arwaye indwara yo mu mutwe, birimo:

  • Gutakaza icyizere cyo kubaho
  • Kutishimira ibyo yakundaga
  • Kwirinda abantu no kwigunga
  • Kutabasha gusinzira neza
  • Kubura ubushake bwo kurya
  • Guhorana agahinda no kwiheba
  • Gutekereza cyangwa kugerageza kwiyahura

Ibi bimenyetso bigomba gufatwa nk’ibikomeye, kandi bigasaba kwitabwaho vuba kugira ngo bidakomeza gukura bikagera ku rwego rukomeye.

Gufasha Uwahungabanye: Inzira yo Gukira

Ubushakashatsi bugaragaza ko hejuru ya 80% by’indwara zo mu mutwe zakwirindwa cyangwa zigakira igihe zitavuwe zitarakomera. Ibi bisaba ko umuntu uhuye n’ikibazo atatereranwa, ahubwo akegerezwa abafasha b’inzobere, agahumurizwa, kandi akitabwaho.

Iyo umuntu afashijwe kare, bishoboka ko yagarura icyizere n’imbaraga, ubuzima bwe bukongera kuba bwiza, ndetse n’umuryango we ukagira ituze n’amahoro.

Ibipimo by’Ubushakashatsi

  • Ministeri y’Ubuzima (2018): Yagaragaje ko kimwe cya kabiri cy’indwara zo mu mutwe zitangira umuntu akiri muto, mu myaka 14. Byongeye, 75% by’izi ndwara zitangira mbere y’imyaka 20.
  • COVID-19: Mu 2020, uburwayi bwo mu mutwe bwiyongereye bitewe n’ingaruka z’icyorezo.
  • Ibarura rusange (2023): Mu Karere ka Nyagatare honyine, abantu 2,661 bari baragaragayeho uburwayi bwo mu mutwe.

Ubutumwa Bukomeye

Ishami ry’Umuryango w’Abibumbye ryita ku Buzima (OMS) ritangaza ko kubaho neza bisobanuye kubaho utababaye, ubasha kwiyumva neza, no kugirana imibanire myiza n’abandi. Nta buzima bwuzuye bushoboka igihe umuntu adafite ubuzima bwiza bwo mu mutwe.

Kwita ku buzima bwo mu mutwe ni inshingano ya buri wese: Umuntu ku giti cye, umuryango, abaturanyi ndetse na Leta.

Subscribe to Our Newsletter
Subscribe to our newsletter to get our newest articles instantly!
Share This Article
Email Copy Link Print
Previous Article Abasirikare 54 ba Bénin biciwe mu gitero simusiga bagabweho n’intagondwa z’abayisilamu
Next Article Ubuhanuzi bukomeye: Pasiteri Kavoma avuga ko RDC izacikamo ibice bitatu nyuma y’intambara ikaze izakurikirwa n’urupfu rwa Tshisekedi
Leave a Comment

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Amakuru Mashya

FERWAFA yagize icyo ivuga ku mvururu zabere kuri stade ya Bugesera, ku mukino wari wahuje Rayon Sport na Bugesera FC
May 18, 2025
Ubushakashatsi bushya bwerekanye ko gusinzira amasaha menshi bigira ingaruka mbi ku mikorere y’ubwonko
May 18, 2025
HoodyBaby asanze Chris Brown mu buroko dore ko bari mu kirego kimwe
May 18, 2025
Accountant at supreme court (SC) :Deadline: May 23, 2025
May 17, 2025
Abantu 23 biciwe mu gitero k’iterabwoba muri Nigeria
May 17, 2025

You Might Also Like

Umukobwa w’imyaka 17 wakoraga akazi ko mu rugo yiyahuye nyuma yo kubengwa n’umumotari yahaye amafaranga
AMAKURUUBUZIMA

Umukobwa w’imyaka 17 wakoraga akazi ko mu rugo yiyahuye nyuma yo kubengwa n’umumotari yahaye amafaranga

Umukobwa w’imyaka 17 wakoraga akazi ko mu rugo yapfuye bitunguranye aho bikekwa ko yiyahuye. Ibi byabaye mu ijoro ku wa…

1 Min Read
AMAKURUUBUZIMA

Nigeria: Icyorezo cyiswe Lassa Fever kimaze guhitana ubuzima bw’abantu bagera ku 138

Muri Nigeria, icyorezo cyiswe Lassa Fever kimaze guhitana ubuzima bw’abantu bagera ku 138 guhera muri Mutarama 2025, nk’uko bigaragarazwa muri…

3 Min Read
UBUZIMA

Amafunguro atunganyirijwe mu nganda akomeje kwivugana benshi cyane

Abakunze gufata amafunguro yiganjemo ibiribwa byo mu nganda birimo imigati, amafiriti hamwe n'inyama zanyujijwe mu nganda bafite ibyago biri hejuru…

1 Min Read
UBUZIMA

U Bushinwa: Umwana w’imyaka irindwi yahawe umutima w’umukorano muto ku Isi

Umwana w’imyaka irindwi wahawe akabyiniriro ka Junjun, yahawe umutima w’umukorano muto ku Isi, upima garama 45, n’umurambararo wa santimetero 2,9.…

1 Min Read
igika logo igika logo

Contact Us

IGIKANEWS

Address: Kigali / Rwanda
Phone: +250786121827
Email: Webmaster@kentshema.com
Web: https://igikanews.rw

© IGIKANEWS. Created And Owned By Kent. All Rights Reserved.

Go to mobile version
Welcome Back!

Sign in to your account

Username or Email Address
Password

Lost your password?